Татарстан Республикасы территориясендә гадәттән тыш хәлләр барлыкка килү һәм үсешенең көндәлек оператив фаразы (23.07.2002 ел)
ОПЕРАТИВ КӨНДӘЛЕК ФАРАЗ
«Татарстан Республикасы Гидрометеорология һәм әйләнә-тирә мохитне күзәтү идарәсе» ФДБУ мәгълүматлары буенча, 23 июльдә Татарстан Республикасында куркыныч һәм начар метеорологик күренешләр көтелми.
1. Татарстан Республикасы буенча метеорологик хәлнең 2022 елның 23 июленә фаразы:
Алмашынучан болытлы һава. Явым-төшемсез. Җил төньяк-көнчыгыштан секундына 5-10 метр тизлектә, төнлә һаваның минималь температурасы +11..+16˚. Көндез максималь һава температурасы +25..+30˚. 
Гидрологик хәл
Куйбышев сусаклагычында Югары Ослан торак пункты янында су дәрәҗәсе 53,02 м (-5 см), куркыныч критик күрсәткеч 54,24 м, су алу җайланмалары өчен критик түбән билге 45,5 М.
Түбән Кама сусаклагычында Яр Чаллы шәһәренең су дәрәҗәсе 63,21 м (-2 см), куркыныч критик күрсәткеч 65,9 м, су алу җайланмалары өчен критик түбән билге 61,7 м тәшкил итә.
Түбән Кама ГЭСының түбән бьефында су дәрәҗәсе 52,81 м (-14 см), куркыныч критик дәрәҗәдәге 58 м.
2.1. Табигать һәлакәт чыганаклары (ГТХ)
23.07.2002 елга Федераль урман хуҗалыгы агентлыгының һәм «Татарстан Республикасының Гидрометеорология һәм әйләнә-тирә мохитне күзәтү идарәсе» ФДБУнең дистанцион мониторинг мәгълүмати системасы мәгълүматлары буенча Татарстан Республикасы территориясендә урманнарның 1-3 класс янгын куркынычы фаразлана:
1 класс урманнарның янгын куркынычы: фаразланмый.
2 муниципаль берәмлектә: Буа һәм Чүпрәле муниципаль районнары.
Уртача (3 сыйныф) Урман янгын куркынычы 43 муниципаль берәмлектә: Актаныш, Аксубай, Әлмәт, Алексеевск, Әлки, Әтнә, Әгерҗе, Азнакай, Апас, Арча, Баулы, Балтач, Бөгелмә, Югары Ослан, Биектау, Алабуга, Яшел Үзән, Зәй, Кукмара, Кама Тамагы, Кайбыч, Лаеш, Лениногорск, Мамадыш, Минзәлә, Мөслим, Менделеевск, Яңа Чишмә, Түбән Кама, Нурлат, Питрәч, Балык Бистәсе, Саба, Сарман, Спас, Тукай, Теләче, Тәтеш, Чистай, Яңа Чишмә, Нурлат, Питрәч, Балык Бистәсе, Саба, Сарман, Тукай, Теләче, Тәтеш, Чистай, Чирмешән, Ютазы муниципаль районнары һәм Казан һәм Яр Чаллы шәһәр округлары.
Югары (4 сыйныф) урманнарның янгын куркынычы: фаразланмый.
5 нче сыйныф) урманнарның гадәттән тыш куркынычы: фаразланмый. 
Авыл хуҗалыгы билгеләнешендәге җирләрдә һәм запас җирләрендә ачык яну кагыйдәләре бозылу сәбәпле, табигый янгыннар, үлән һәм чүп-чар яну, термик аномалияләр, утның торак йортларга, хуҗалык, бакча, дача корылмаларына, икътисад объектларына, балалар сәламәтләндерү лагерьларына, шулай ук яндагы урман фондына күчү ихтималы бар.
2.2. Гадәттән тыш хәлләрнең табигый-техноген чыганаклары
Кече судноларны, йөк һәм пассажир судноларын эксплуатацияләүгә бәйле аварияләр барлыкка килү ихтималы бар.
Кешеләрнең табигый мохиттә ориентирларын югалту куркынычы бар, шул исәптән туристлык маршрутларына һәм спелеологик объектларга санкцияләнмәгән килгәндә дә. 
Гадәттән тыш хәлләрнең биологик чыганаклары
Су объектларында кешеләр үлеменә бәйле хәлләр килеп чыгу ихтималы бар.
Кыргый һәм йорт хайваннары котыру белән чирләвенең куркынычы бар дип фаразлана.
2.3. Гадәттән тыш хәлләрнең техноген чыганаклары
Трассаларда юл хәрәкәте кагыйдәләрен үтәмәү сәбәпле, юл-транспорт һәлакәтләренә бәйле хәлләр һәм гадәттән тыш хәлләр килеп чыгу ихтималы бар.
Тимер юлларның төзек булмавын һәм хәрәкәт составының ресурсларын эшләп чыгаруны вакытында контрольдә тотмау нәтиҗәсендә тимер юлда рельслардан хәрәкәт составы төшүгә, тимер юл аркылы чыгу урыннарында каршылыклар килеп чыгуга бәйле хәлләр килеп чыгу куркынычы бар.
Кешеләрне угар газы белән агулау, мичне һәм газ җиһазларын эксплуатацияләү кагыйдәләрен бозганда яки аларның төзек булмау аркасында килеп чыгу ихтималы арта.
Электр челтәрләре, коммуналь челтәрләрнең искерүе сәбәпле, энергетика һәм торак-коммуналь хуҗалык объектларында (суүткәргеч һәм канализация челтәрләре, җылылык, электр һәм газ белән тәэмин итү системалары) һәлакәтләр килеп чыгу ихтималы арта.
Янгын куркынычсызлыгы кагыйдәләрен үтәмәү, мич һәм электр җиһазларының төзек булмау, ут белән саксыз эш итү аркасында техноген янгыннар һәм көнкүреш газы шартлау ихтималы арта.
Технологик режимны бозу һәм куркынычсызлык техникасын үтәмәү нәтиҗәсендә потенциаль куркыныч һәм җитештерү объектларында авария хәлләре килеп чыгу ихтималы бар. 
3. Халыкка тәкъдимнәр
Янгын вакытында ничек эшләргә.
Янгын чыккан очракта 112 яки 01 телефоны аша хәбәр итегез. Янгынга тиз арада реакцияләгез, утны сүндерү өчен барлык уңайлы ысулларны кулланып (ком, су, ут сүндергечләр һ.б.).
Эвакуация вакытында янган бүлмәләр һәм төтен баскан урыннар, сулышын тоткарлап, борынын һәм авызын дымлы тукыма белән саклап, тиз үтә.
Шартлау куркынычы янаганда, башны куллары белән, алга таба тәрәзәләрдән, пыяладан, ишекләрдән, үтүдән, баскычлардан саклап, корсанга ятасыз.
Бензин, керосин һ. б. мичне яндыру бик куркыныч.
Мичне җылытмаска, аңа якын җиһаз һәм башка яна торган әйберләрне куярга; кием-салым киптерергә һәм мичкә янган башка материалларны киптерергә һәм янәшә куркыныч.
Подвалларда, сарайларда, чарлакта һәм янучан материал саклана торган биналарда тәмәке тартуга һәм ачык ут куллануга юл куймаска кирәк.
Ашыгыч хезмәтләрнең автомобиль техникасы үтү өчен йорт яны территориясендә йөрү өлешен киртәләргә кирәк. 
САК БУЛЫГЫЗ ГАЗ
Көнкүреш газы агуыны беренче билгеләрен ачыклау:
Гадәти көнкүреш газы булырга мөмкин сәбәбе бик көчле агулану. Мондый агулануның беренче билгеләре:
- баш әйләнеше;
- хәлсезлек;
- күңеллелек һәм косу;
- яшь агу;
колактагы шау-шу;
Шуңа күрә әгәр сез чувствуете исе газ-түгел теряйте вакытта, тырышып, мөмкин кадәр азрак суларга газлы һава, отправляйтесь бу кухню. Конфорканы сүндерегез, тәрәзәне ачыгыз, бинаны җилләтегез, бер генә очракта да ут һәм электр утын кабызмагыз, бина тулысынча җилләткәнчегә кадәр. Гади электр выключатель шартлау сәбәбе булырга мөмкин.
Әгәр, фатирда җилләнүгә карамастан, газ исе бар икән, аны табарга тырышыгыз. Тагын бер кат тикшерегез плитә, загляните бу духовку. Газ торбасында вентильне мәҗбүри тәртиптә ябыгыз. Өчен җиңелрәк иде билгеләргә урын утечки газ, возьмите намыленную губку һәм проведите аның буенча барлык газ торбалары соединения. Куыклар барлыкка килгән икән, димәк, газ нәкъ менә биредә чыга. Әмма, бәлки, шулай булгач, газ исе күрше фатирдан. Выйдите бу лестничную мәйданчыгына һәм тикшерегез бу.
Күршеләреннән газ исе килсә, ишеккә шалтыратмагыз, шакырыгыз гына. Җавап юк икән, ә газ исе тагын да көчлерәк 04 телефоны буенча газ хезмәтен чакырыгыз һәм агу турында хәбәр итегез. Кадәр белгечләр килгәнче, акыл белән һәм дөресрәк чыгып китәргә куркыныч зонасына.
Фатирда газ агу
Күп кенә табигый газлар кеше өчен куркыныч чыганагы булып тора. Әмма, иң куркынычы-метан, шәһәр магистраль газы һәм баллоннарда сыекландырылган нефть газы.
Агу вакытында алар канәгатьләнү, агулану уята һәм шартлатуга китерә ала, шуңа күрә газ приборларыннан, колонкалардан, мичләрдән файдалану һәм аларны карау кагыйдәләрен белергә һәм тайпылышсыз үтәргә кирәк. Бинада газ исен сизгәч, шунда ук аның плитәгә бирүен ябыгыз. Күршеләрне һәм алардан кисәтегез, телефон аша авария хәлендәге газ хезмәтен чакырыгыз, фатирда һава күтәрүне куркыныч тудыручы барлык гамәлләрдән сакланыгыз. Шул ук вакытта тәмәке тартмагыз, шырпы кабызмагыз, ут һәм электр приборларын кабызмагыз. Фатирда җыелган газны ялкынландырып, шартлау китереп чыгара алмасын өчен, бүлгеч щитка электр туклануын сүндереп, бөтен фатирны аеруча аянычландырырга кирәк. Газлы бүлмә генә түгел, бөтен ишекләрне һәм тәрәзәләрне ачып, бөтен фатирны җентекләп тикшерегез. Бинадан чыгып китегез һәм газ исе юкка чыкканчы аңа кермәгез.
МАГИСТРАЛЬ ГАЗ ҮТКӘНДӘ НИЧЕК ЭШЛӘРГӘ
Бинада газ исен сизгәч, шунда ук аның плитәгә бирүен ябыгыз. Шул ук вакытта тәмәке тартмагыз, шырпы кабызмагыз, ут һәм электр приборларын кабызмагыз (бүлгеч щиткада электр туклануын сүндереп, бөтен фатирны аяусызландырырга кирәк), фатирда җыелган газны ялкынландырып, шартлау китереп чыгара алмасын өчен.
Газлы бүлмә генә түгел, бөтен ишекләрне һәм тәрәзәләрне ачып, бөтен фатирны җентекләп тикшерегез. Бинадан чыгып китегез һәм газ исе беткәнче аңа кермәгез.
Тирә-юньдәгеләрдә газ белән агулану билгеләре пәйда булгач, аларны саф һавага чыгарыгыз һәм башның аягыннан югарырак булуын куегыз. Ашыгыч медицина ярдәме чакырыгыз.
Әгәр газ исе юкка чыкмаса, тиз арада тәүлек буе эшли торган авария газ хезмәтенә чакырыгыз (04 телефоны).
ГАЗ БАЛЛОННАРЫ БЕЛӘН ЭШ ИТҮ КАГЫЙДӘЛӘРЕ
Өйдән читтә газ баллонын җилләтелә торган бинада саклагыз, вертикаль хәлдә, аны кабызмагыз һәм подвалга куймагыз.
Баллонны һәм газ трубкасын җылылык йогынтысыннан һәм турыдан-туры кояш нурларыннан саклау чараларын кабул итегез.
Янәшәдә ут, электр приборлары булган очракта газ баллонын алыштырудан тыелыгыз. Алыштырыр алдыннан инаныгыз. яңа һәм эшкәртелгән баллон краннары ябылган. Соң алыштыру тикшерегез герметичность тоташтыру ярдәмендә мыльного раствора.
Газ плитәсе белән баллонны тоташтыру өчен махсус сыгылмалы резин шланг кулланыгыз, Озынлыгы кимендә бер метр, зафиксированные ярдәмендә куркынычсызлык зажимов. Түгел допускайте аның растяжения яки пережатия.
Газ җиһазларын тикшерү һәм ремонтлау квалификацияле белгечкә генә ышанып тапшырыгыз.
Файдаланылмый торган баллоннарны, заправленные да, буш, саклагыз читтә бүлмә.
Ризык әзерләү барышында кайнаган сыеклыкларның утны яндырмавын һәм газ агуның сәбәбе булмавын күзәтегез. Эшләр тәмамланганнан соң баллон кранын ябыгыз.
Горелкаларны гел чистартыгыз, чөнки аларның чүплеге кайгы сәбәбе булырга мөмкин. 
Урман янгыны очрагында халыкка киңәшләр:
Урман янгыннары вакытында үзеңне ничек тотарга
Урманда янгын еш кына кеше гаебе белән килеп чыга – бу ут белән саксыз эш итү дә, сүнмәгән учак та, шырпы яки тәмәке ташланган шырпы да, балалар шуклыгы да. Кайчакта янгын килеп чыгу сәбәбе яшен булырга мөмкин, әмма мондый очраклар сирәк. Урманда утлы стихия белән бәрелешергә туры килсә, нәрсә белергә кирәк соң? Урман янгынына ничек юл куймаска? Янгын чыккан очракта нишләргә?
Урмандагы янгынны ничек булдырмаска
Беренчесе-ял итүгә яки походка әзерлек. Үзе белән чиләк, балта һәм көрәк алырга киңәш ителә. Бу, әлбәттә, яхшы, әгәр сез җыелдык барырга төркеме биш һәм аннан да күбрәк кеше. Әгәр поход ялгызмы? Ялгыз Турист үзен чиләкләр һәм терәкләр белән тулыландырмый. Ялгыз йөрү өчен (янгын ихтыяҗы аркасында гына түгел) складлы саперной лопатой белән чехлом һәм заточить аның крае. Шулай итеп, ул сезгә көрәк һәм балта белән дә хезмәт итәчәк.
Икенчесе-урманда учакны үрчеткәндә барлык саклык чараларын да катгый үтәргә кирәк. Гомумән, ут белән бәйле бөтен нәрсә әнә шундый чараларга карый. Учакны агач астында, бигрәк тә түбән ботаклары кечкенә биеклектә булган агач астында үстерергә ярамый. Коры үләннәр күп булган җирдә учак ясарга ярамый. Учакны алдан ук әзерләргә яки югалган Иске учакны файдаланырга тырышырга кирәк.
Стоянка вакытында
Алтын кагыйдә бер-беркайчан да учакны караучысыз калдырырга ярамый! Әзерләнгән ягулык запасы өч-биш метрда янган учак ягу. Түгел разводите бик югары учак, әгәр дә таләп итми нинди дә булса аерым кирәклеге (сигналный учак, мәсәлән). Учакның мөмкин кадәр азрак очкын бирүен, бигрәк тә җилле һава торышы вакытында күзәтегез. Җил булган очракта, ут аерганда аның көчен һәм юнәлешен исәпкә алыгыз, чөнки очкан очкыннар үлән яки агач яфраклары януга китерергә мөмкин. Тырышыгыз түгел файдаланырга сыйфатында ягулык белән коры яфраклы ботаклар (ничек яна, ничек дары), чөнки нче учак разлетаться гына түгел, очкыннар, ә тулы бер тлеющие листья. Әгәр якын урында булсагыз, сезнең өчен бик тә хәерледер.
Стоянкадан чыгып, учакны яхшылап киптерергә, су салырга һәм җир сибәргә кирәк. Агачны салдырсак, учакны агач кисәкләре белән ябыгыз. Снимаясь тулысынча, инаныгыз учагы погасала да воспламенится аша күпмедер вакыт соң сезнең карау. Үз артыгызда тәртип калдырыгыз, һәм, әйткәнчә, Хәерле юлга.
Урманда янгын белән очрашканда нәрсә эшләргә
Әгәр сез яңа янгынны тапсагыз - мәсәлән, кечкенә генә үлән палы яки кемдер ташланган учак янында ага торган урман тактасын таптыгыз, моны үзегез сүндерергә тырышыгыз. Кайчагында ялкынны су басу да җитә (дөрес, көтәргә һәм үлән яки аслык, чыннан да, тамырлары эреми, югыйсә ут янә пәйда булырга мөмкин).
Килеп туган хәлне дөрес бәяләргә тырышыгыз. Конкрет шартлардан чыгып, сез янгынны мөстәкыйль сүндерәчәксезме, әллә сезгә ярдәм кирәк булачакмы, дип хәл итегез. Үз көчегезне бәяләп бетермәгез. Әгәр сез янгынны күрсәгез, аны сүндерергә тырыштыгыз, тик берни дә чыкмады, ә ул көчлерәк яна башлады, бәла-казага эләкмәс өчен, вакытында ераграк китәргә кирәк.
Махсус хезмәтләрне тиз арада хәбәр итү мөмкинлеге оптималь булачак. Гадәттән тыш хәлләр министрлыгы хезмәтләре («01» телефоны), ЕДДС («112» телефоны), егерь, лесничийлар шундый булырга мөмкин. Төркем белән барган вакытта төркем әгъзаларыннан авыр кирәк-яраклар алырга һәм аны якындагы торак пунктка яки автомобиль трассасына Посыльный сыйфатында җибәрергә кирәк. Калган төркем әгъзаларына маршруттан чыгып, янгын урынына чыгып китәргә кирәк. Түгел теряйте бер-берегезне берсе төре.
Вәзгыятьнең кинәт үзгәрүен (тизлек һәм җил юнәлешләренең үзгәрүен) исәпкә алыгыз. «Тизлектә янгын белән ярышмыйча», ягъни җилгә каршы яки җил юнәлешенә таба борылып, ут өчен ышанычлы киртәләр (минераль туфрак һәм елгаларның киң полосалары) артыннан чыгып китәргә тырышыгыз. Еш кына бердәнбер куркынычсыз зонасы булып тора выгоревшие участоклары, әгәр бу гына түгел, торфяники.
Исәпкә алыгыз, ут движется буенча җил (тиз), шулай ук аңа каршы (акрынрак), ә өскә таба склону күпкә тизрәк аска таба.
Тәүлеклек янгын режимы бар. Еш кына яну иртә белән чоңгыл кипкәннән соң башлана (иртәнге 9-10 Gorenje) һәм кичке чоңгыл төшү белән туктала (кичке 20-21 сәгать). Төнлә янгын «йоклый». Иң көчле янгын гамәлдә һәм Gorenje – 13-17 сәгатьләрдә, яңгыр явар алдыннан кич белән янгынның януы көчәя. Бик коры, эссе һава торышы булганда (5нче сыйныф) янгыннар шулай ук төнлә дә тарала, гәрчә, кагыйдә буларак, төнге вакытта бары тик түбән һәм аслык салу формасында гына бар икән.
Әгәр яну учагы кечкенә
Әгәр дә сез вакытында күрдегез, тумыштан килгән янгын, һәм янгын учагы бар, зур булмаган мәйданы, сез карар кабул итәргә, аны локализовать һәм потушить. Сулык янында утны су белән тутырыгыз, ялкынны юеш ана белән бәреп төшерергә була. Янган үләнне ватылган ботаклардан «себерке» ярдәмендә сүндереп була. Шул ук вакытта төп ут ягына таянучы хәрәкәтләр белән бәрелешергә кирәк. "Себеркене" берничә бәрелгәннән соң, ул үзе янып китмәсен, ә җылынган ягы бераз суынып өлгерсен өчен, кулга борып җибәрергә кирәк.
Сак булыгыз, торфяник яна
Бу бик куркыныч һәм куркыныч күренеш. Төтен күзгә бәрелә, сулау бик авыр. Бәла-каза зонасыннан җил җибәрү буенча китәргә кирәк, төтен һәм ут сезнең артта калсын өчен. Аяк астында кайнар җир генә дигән сүз: Сез зур куркыныч. Вакытында горения торфка ут еш китә җир астына, анда выжигает тулы бер участоклары, образуя пустоты. Егылу мондый пекло җиңелрәк, нәтиҗәләре, гадәттә, күңелсез. Мондый шартларда хәрәкәт иткәндә, озын колга белән юлга чыгыгыз. Бу булачак, чиста диярлек шулай ук, ничек каршындагы перемещении буенча болоту.
Исегездә тотыгыз, температура горящего торф " прогаре якынча 600 градус, ә кайтырга мөмкин бик кыен.
Янгын зонасыннан чык
Янгын зонасыннан чыккач, бәла-каза турында максималь кыска вакыт эчендә хәбәр итәргә кирәк. Хәвефле хәбәр тапшырганда танылган янгын координатлары, аны күргәнегез һәм барлыкка килүнең фаразланган сәбәбе (хәтта әгәр дә моның сәбәбе сез үзегез булса) турында сөйләгез әле.
Һәр нәрсә эшли ала
Һәр табигать территориясендә ут белән бик сак булыгыз. Өчен сезнең некуратность түгел булды сәбәбе зур проблемалар, выполните түбәндәге кагыйдәләр:
- кырларда, кырларда коры үлән яндырмагыз. Әгәр сез күрерсез, ничек бу эшлиләр, башка, тырышыгыз, аларны туктатырга һәм аңлатырга, дип травяные палы бик куркыныч;
- коры урманда яки торфяникта учакны үрчетмәгез. Барыннан да элек, учакның минераль туфракта (ком яки балчык) урнашуына инаныгыз. Учакны эреткәнче, урман астилкасын учактан һәм аның тирәсендә бер метр радиуста пешерегез;
- китәр алдыннан учакны яхшылап ябыгыз. Шуннан соң көлне кырыгыз һәм аның астында күмерләр сакланмаган икән, тагын бер кат ябыгыз. Түгел китегез нче залитого учак, әлегә аннан бара төтен яки пар. Учакка су сибү турында алдан кайгыртыгыз;
- беркайчан да сүндерелмәгән шырпы яки тәмәкене ташламагыз, урманда төрле пиротехник эшләнмәләр: петардалар, бенгаль утлары, шәмнәр һ. б. лардан файдаланмагыз.;
- урманга автомобильләрдә, бигрәк тә мотоциклларда кермәгез. Глушительнең очкыннары янгын чыгарырга мөмкин, бигрәк тә коры урманда лишайников капламы булган;
- тырышыгыз аңлатырга, сезнең дусларга һәм танышларына, аларның неосторожность китерергә мөмкин сәбәбе янгын.
Привентив чаралар (башка сүзләр белән әйткәндә – саклык) - урман янгыннарына каршы көрәшнең иң нәтиҗәле ысулы. Бу дөньяның күп кенә илләре тәҗрибәсе белән раслана. 